Nietsche als bijbellezer

[arjandevisser]

Dat Nietsche met zijn omkering van waarden komt is niets nieuws. In de bijbel komt de omkering van waarden meerdere keren naar voren. Blijft in het Oude Testament/Thora de omkering voornamelijk beperkt tot het vermorzelen van de sterke (elk voet die dreunend stampt en elke mantel in bloed gewenteld zal verbrand worden, een prooi van het vuur). Later in het nieuwe testament wordt deze omkering radicaler en begint men zich bewust te worden van het provocatieve karakter van de omkering. De dwaasheid van het geloof wordt menigmaal als dwaasheid bezongen en het geloof wordt in de bijbel gezien als een steen des aanstoots voor de wijze man. Latere auteurs hebben deze omkering ook bezongen, vooral Erasmus in zijn Lof der zotheid (let op de term zotheid en de parallel met de dwaarsheid van het geloof) en Kriekegaard, die van mening was dat als de gemiddelde burger zich de inhoud van de bijbel eigen zou maken hij gillend de kerk uit zou vluchten.
Nietsche is uniek vanwege zijn waardering van de omkering van waarden, maar net als een Wolkers is zijn denken op een bijzondere wijze diep geworteld in de bijbel. Ik denk dat Nietsche wel een exces in de verschillende religies op het spoor is. Vergelijk de tekst "jullie houden van coca cola en wij van de dood" uitgesproken door een moslim terrorist. Of het massief aanwezige ressiment in het Midden Oosten. Nietsche opnieuw lezen kan ons wellicht helpen om bepaalde ontwikkelingen te begrijpen.

[Erik]

wat is dat: waarden omkeren ?

[Peter van Hooff]

Arjan,
je tekst maakt me nieuwsgierig naar het volgende: Nietzsche heeft vooral waardering voor de omkering van de waarden omdat hij dit als een noodzakelijke fase ziet voor iets waar hij werkelijk naar wil streven, namelijk naar een wereld met 'werkelijke autonome soevereine individuen' (zie Stephen Darwall, Nietzsche, pag 188 na 'Beyond Morality', in de reader). Speelt de omkering van de waarde in de bijbel (zoals die volgens jou gelezen kan worden) een zelfde soort rol, dus laten we zeggen als een noodzakelijke fase tot iets mooiers?

[arjandevisser]

Peter vroeg of in de bijbel de omkering van waarde een maatschappelijke fase is tot iets (maatschappelijks) moois. Nu dat geloof ik niet. De omkering van waarde is een ethisch leerstuk dat zowel de omgang tussen mensen als tussen God en mensen betreft. Deze fase stopt niet in de zin dat er daarna een fase komt met een ander etisch ideaal. In ethische zin is het doel op zichzelf.
De Bijbel kent echter wel een perfectonistisch ideaal (een beetje parallel aan dat van Aristoteles). De ethische regels (die als gevolg van de omkering van waarden geldig zijn geworden) hebben tot doel om de mens klaar te stomen voor het Koninkrijk Gods.
Omkering van waarden is in maatschappelijke zin geen fase die voorbij gaat, in persoonlijke zin wel tenminste als een mensleven als een voorbijgaande fase gezien kan worden.